Cechy małżeństwa z Niemcami

Niemcy, jak każdy inny kraj na świecie, ustanawiają własne wymagania dotyczące procedury rejestracji stosunków rodzinnych. Małżeństwo w Niemczech z Niemcem w 2024 to wolny i równy związek dwóch osób mieszkających razem, prowadzących wspólne gospodarstwo domowe, z wyłączeniem możliwości zawarcia kolejnego takiego związku. Małżeństwo zawierane jest w instytucjach państwowych na podstawie wniosku złożonego przez małżonków. Wydawałoby się, że to nic specjalnego. Ale dla obcokrajowców niemieckie ustawodawstwo przygotowało kilka niuansów.

Wymagania stawiane cudzoziemcowi do zawarcia małżeństwa

Podstawowym dokumentem regulującym proces zawierania małżeństw w Niemczech jest niemiecki kodeks cywilny (Bürgerliches Gesetzbuch, BGB). Zgodnie z tym dokumentem każdy cudzoziemiec zawierający małżeństwo w Niemczech musi spełniać warunki zawarcia małżeństwa, które określa ustawodawstwo jego obywatelstwa.

W takim przypadku głównym warunkiem będzie brak dla każdego z małżonków przeszkód do zawarcia małżeństwa, ustanowionych przez ustawodawstwo jego kraju i paragrafy 1303-1308 BGB. Biorąc to pod uwagę, ogólne wymagania dla obcokrajowców będą następujące:

• osiągnięcie pełnoletności w przypadkach ogólnych lub 16 roku życia w sytuacjach wyjątkowych;
• zdolność do czynności prawnych (osoby ubezwłasnowolnione nie mogą zawrzeć małżeństwa);
• brak wcześniej zarejestrowanego małżeństwa lub związku partnerskiego;
• brak bezpośrednich więzi rodzinnych z przyszłym małżonkiem (rodzice i dzieci, babcie i wnuki, rodzeństwo, rodzice adopcyjni i dzieci adoptowane).

Poza przestrzeganiem ogólnych warunków rejestracja małżeństwa z obywatelem polskim w Niemczech będzie wymagała okazania specjalnego zaświadczenia – Ehefähigkeitszeugnis. Zgodnie z §1309 BGB, przy zawieraniu małżeństwa w Niemczech musi ono być przedstawione przez każdą osobę podlegającą warunkom zawarcia małżeństwa na mocy prawa obcego.

Zaświadczenie to jest dowodem na brak przeszkód do zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem. Wydawana jest przez władze państwowe kraju pochodzenia, potwierdzana dodatkowym zaświadczeniem i jest ważna przez sześć miesięcy od daty wystawienia – w tym czasie konieczne jest sformalizowanie stosunku małżeńskiego.

Niektóre kraje, w tym Rosja, Ukraina (i wiele innych terytoriów postsowieckich), nie przewidują wydania takiego dokumentu. W takim przypadku cudzoziemiec może być zwolniony z obowiązku okazania go w celu zawarcia małżeństwa z Niemką.

W praktyce istnieją dwie opcje:

1. Jeżeli obywatel jest już w Niemczech, musi skontaktować się z placówką dyplomatyczną, gdzie na podstawie braku znaków w paszporcie uzyska oświadczenie o możliwości zawarcia małżeństwa.
2. Jeżeli obywatel nadal przebywa w Polsce, musi najpierw skontaktować się z urzędem stanu cywilnego i uzyskać zaświadczenie o niezawarciu małżeństwa. Następnie jest tłumaczony na język niemiecki i wysyłany do przyszłego małżonka w Niemczech. On z kolei składa dokumenty naczelnikowi Wyższego Sądu Okręgowego (Land) (Präsident des Oberlandesgerichts), który w ciągu 1-2 miesięcy musi wydać zwolnienie z obowiązkowego przedstawienia Ehefähigkeitszeugnis i zgodę na zarejestrowanie małżeństwa.

Po otrzymaniu wszystkich niezbędnych dokumentów małżonkowie muszą skontaktować się z Einwohnermeldeamt / Standesamt – niemieckim odpowiednikiem organu rejestracyjnego. Po złożeniu wszystkich dokumentów w urzędzie stanu cywilnego cudzoziemiec musi wystąpić o specjalną wizę do małżeństwa.

Pobyt w Niemczech przed ślubem

Ustawodawstwo niemieckie, choć jest szczególnie demokratyczne, wyklucza jednak możliwość rejestracji małżeństwa na wizie turystycznej: małżeństwo w Niemczech na wizie Schengen dla turystów jest wykluczone.

Aby zalegalizować stosunki małżeńskie z Niemcem w Niemczech, obcokrajowiec początkowo musi uzyskać specjalną wizę na małżeństwo – tzw. wizę narzeczoną.

Jej wydawanie jest realizowane przez przedstawicielstwo dyplomatyczne Niemiec w kraju obywatelstwa cudzoziemca – czyli rejestracja wizy krajowej musi być przeprowadzona w Rosji (Ukraina, Białoruś itd.). Ubieganie się o wizę narzeczeńską wymaga od małżonka będącego cudzoziemcem złożenia w konsulacie pakietu dokumentów, w skład którego wchodzą:

• Międzynarodowy paszport;
• paszport wewnętrzny;
• 2 wnioski o wizę krajową;
• wniosek o wizę krajową;
• certyfikat znajomości języka niemieckiego na poziomie nie niższym niż A1;
• 3 zdjęcia w formacie 35×45 mm;
• dokumenty z Standesamtu o możliwości zawarcia małżeństwa, wskazujące konkretną datę zawarcia małżeństwa;
• pisemne oświadczenie małżonka o poniesieniu wydatków związanych z pobytem przyszłego małżonka w Niemczech;
• ubezpieczenie medyczne;
• inne dokumenty, których może wymagać konsulat.

Ponieważ wiza młodej pary wydawana jest dopiero po ustaleniu daty ślubu i tylko na 3 miesiące (z możliwością przedłużenia o kolejne 3 miesiące), datę zawarcia małżeństwa należy ustalić z uwzględnieniem czasu wymaganego do uzyskać wizę.

W przypadku osób, które mają już dzieci, możliwość wjazdu do Niemiec w ramach łączenia rodzin jest również możliwa zgodnie z art. 6 rozdziału 1 ustawy o pobycie, zatrudnianiu i integracji cudzoziemców (Aufenthaltsgesetz, AufenthG). W takim przypadku Niemiec/Niemiec najpierw sporządza wizę dla swojego dziecka, po czym drugi rodzic może otrzymać wizę – w celu prowadzenia edukacji.

Pobyt w Niemczech po ślubie

Zgodnie z paragrafem 28 AufenthG po zawarciu małżeństwa małżonek będący cudzoziemcem obywatela niemieckiego jest uprawniony do uzyskania zezwolenia na pobyt (Aufenthaltserlaubnis). Pomimo tego, że zezwolenie na pobyt jest prawem pobytu czasowego w rozumieniu § 2 ust. 28 AufenthG, może ono zostać przedłużone, o ile między cudzoziemcem a obywatelem niemieckim istnieje pokrewieństwo.

Jednocześnie, po trzech latach małżeństwa z Niemcem, prawo pozwala cudzoziemcowi na uzyskanie zezwolenia na osiedlenie się (Niederlassungserlaubnis), co jest odpowiednikiem stałego pobytu. Wydawany jest pod warunkiem, że nie ma podstaw do wydalenia i że włada językiem niemieckim na wystarczającym poziomie (zwykle jest to poziom B1).

Należy pamiętać, że w przypadku rozwiązania małżeństwa przed uzyskaniem Niederlassungserlaubnis, prawo stałego pobytu można uzyskać wyłącznie na ogólnych zasadach przewidzianych w paragrafie 9 AufenthG. Nawiasem mówiąc, po rozwiązaniu małżeństwa niemieckie władze migracyjne odmówią przedłużenia zezwolenia na pobyt – w tym przypadku cudzoziemcy muszą szukać innego legalnego powodu pozostania w Niemczech.

Nazwiska małżonków w chwili zawarcia małżeństwa

Procedurę ustalania nazwisk małżonków po zawarciu małżeństwa reguluje paragraf 1355 BGB. Zakłada, że ​​małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko małżeńskie, ale ich do tego nie zobowiązuje. Jeżeli rejestrując stosunki w Standesamcie nie zgłoszą chęci ustalenia wspólnego nazwiska małżeńskiego, każdy z nich zachowa nazwisko przedmałżeńskie.

Prawo do zmiany przysługuje każdemu z małżonków. Małżonkowie mogą przyjąć nazwisko drugiego małżonka lub utworzyć podwójne nazwisko, pisane myślnikiem.

Paszport zagraniczny można również zmienić w Niemczech, ale nie jest to możliwe do czasu wymiany paszportu wewnętrznego. Jedyną opcją jest wyjazd na pobyt stały w Niemczech i zarejestrowanie się tam w celu rejestracji konsularnej z równoległym wymeldowaniem w miejscu zamieszkania, co jest w zasadzie niemożliwe w przypadku zwykłej krajowej wizy narzeczonej.

Dlatego, aby zaoszczędzić czas, wielu odmawia zmiany swoich danych osobowych na małżeńskie – inne nazwisko nie przeszkadza im w poślubieniu Niemca i wyjeździe do Niemiec.

Dzieci cudzoziemca, który poślubia Niemca

Ustawodawstwo niemieckie nie stwarza dodatkowych przeszkód w przewozie małoletnich dzieci cudzoziemca na terytorium Republiki Federalnej Niemiec przy zawieraniu małżeństwa z rodzicem. Jeśli mówimy o dzieciach poniżej 16 roku życia, wystarczy wystawić gwarancję finansową i zapewnić im przestrzeń życiową. Nie jest wymagane sformalizowanie opieki nad nimi w jakikolwiek sposób lub w inny sposób legitymizacji związku.

Inną kwestią jest wyjazd małoletniego dziecka poza granice kraju. Wymaga to notarialnej zgody drugiego rodzica, co często stanowi duży problem. Jednak bez zgody drugiego rodzica, który jest zdolny i niepozbawiony praw rodzicielskich, wyjazd małoletniego dziecka do Niemiec nie może zostać przeprowadzony. W związku z tym wielu w Niemczech wychodzi za mąż po 50 latach – kiedy dzieci już dorosły.

Alternatywy dla małżeństwa w Niemczech

Ze względu na fakt, że rejestracja małżeństwa na terytorium Niemiec wiąże się z wieloma opóźnieniami biurokratycznymi i osobliwościami, wielu wybiera alternatywę: rejestrację małżeństwa na terytorium innego kraju europejskiego. Najlepszą opcją dla Niemiec są kraje europejskie, z którymi kraj ma wspólną granicę – Czechy i Dania.

Te dwa kraje są atrakcyjne, ponieważ dopuszczają małżeństwa dla obywateli dowolnego kraju na świecie – w związku z tym małżeństwa zawarte w tych krajach są uznawane na całym świecie, na przykład na mocy dwustronnej umowy między Danią a Niemcami od 1936 roku. Jednocześnie procedura jej zawierania jest uproszczona do limitu:

• do rejestracji wystarczy wiza Schengen;
• do rejestracji w Czechach wystarczy tłumaczenie dokumentów, nie ma potrzeby uzyskania apostille;
• rejestracja małżeństwa trwa jeden dzień – małżeństwo zostaje zawarte w dniu złożenia wniosku;
• wymagany jest tylko minimalny pakiet dokumentów – paszport i ankieta.

Biorąc to wszystko pod uwagę, pary międzynarodowe wolą zawierać małżeństwa w sąsiednich krajach.

Uzyskanie obywatelstwa niemieckiego

Mimo powszechnych informacji, że małżeństwo z Niemcem pozwala na uzyskanie obywatelstwa niemieckiego na korzystnych warunkach (w skróconym czasie, w uproszczonej procedurze itd.), jest to błąd.

Małżeństwo z obywatelem niemieckim pozwala jedynie na przeprowadzkę do Niemiec i uzyskanie zezwolenia na pobyt w trybie uproszczonym, które w przypadku utrzymania małżeństwa przez trzy lata staje się bezterminowe.

Jeśli chodzi o obywatelstwo, zgodnie z paragrafem 9 Ustawy o obywatelstwie (StAG), małżonkowie Niemców mogą je uzyskać w sposób ogólny – poprzez naturalizację, z zastrzeżeniem warunków paragrafów 8, 10 StAG. Aby to zrobić, potrzebują:

• trzymać się fundamentów niemieckiej konstytucji i wspierać jej liberalno-demokratyczne aspiracje;
• mieć podstawę prawną pobytu w kraju;
• mieszkać na terytorium Niemiec przez 8 lat (po ukończeniu kursu integracyjnego i posiadaniu wystarczającej znajomości języka niemieckiego (B1 i powyżej) jest skrócony do odpowiednio 7-6 lat);
• samodzielnie dbają o siebie i osoby pozostające na ich utrzymaniu;
• mieć pojęcie o porządku prawnym Niemiec;
• zrzec się poprzedniego obywatelstwa.

Czym jest niebezpieczne fikcyjne małżeństwo

Wielu obcokrajowców praktykuje w Niemczech fikcyjne małżeństwa w celu uzyskania niemieckiego obywatelstwa. Mówimy o formalizacji małżeństwa bez celu wspólnego życia i tworzenia rodziny. Z reguły takie małżeństwa zawierane są między cudzoziemcami a Niemcami odpłatnie: aby zostać małżonkiem Niemca, cudzoziemiec musi mu zapłacić określoną kwotę. Po upływie ustalonego czasu małżeństwo takie zostaje rozwiązane. Jednak zawarcie takiego sojuszu (a konkretnie uznanie go za fikcyjny) w celu uzyskania niemieckiego paszportu niesie ze sobą pewne ryzyko dla obcokrajowców.

Faktem jest, że uznanie małżeństwa za fikcyjne, zgodnie z paragrafem 1314 BGB, pociąga za sobą jego unieważnienie, czyli uznanie za nieważne. Z kolei nieważność małżeństwa pociąga za sobą unieważnienie wszelkich stosunków prawnych i statusów, które powstały na jego podstawie. Tym samym zarówno zezwolenie na pobyt, jak i zezwolenie na osiedlenie się (pobyt stały) oraz nabyte obywatelstwo podlegają unieważnieniu. Ale takie konsekwencje mogą wystąpić tylko wtedy, gdy fikcyjne małżeństwo zostanie ujawnione i zostanie wydane odpowiednie orzeczenie sądu zgodnie z paragrafem 1313 BGB.

Rozwód po niemiecku

Rozwód w Niemczech to o wiele bardziej skomplikowana procedura niż małżeństwo.

• Po pierwsze, zgodnie z paragrafem 98 ustawy o postępowaniu w sprawach rodzinnych i w sprawach jurysdykcji dobrowolnej (Gerichtsbarkeit, FamFG), rozwód z Niemcem nastąpi na podstawie prawa niemieckiego.
• Po drugie, rozwód odbywa się wyłącznie w sądzie z udziałem co najmniej jednego prawnika: rozwód za pośrednictwem Standesamt nie jest przewidziany, prawnik jest odpowiedzialny za rejestrację procesową zerwania stosunków.
• Po trzecie, warunkiem koniecznym do rozwiązania małżeństwa jest rok separacji (Trennungsjahr). Zgodnie z § 1567 BGB małżeństwo można rozwiązać tylko wtedy, gdy małżonkowie żyli osobno przez co najmniej 12 miesięcy. Przez separację BGB rozumie utrzymanie odrębnego życia, a nie tylko mieszkanie pod różnymi adresami. Należy udowodnić czas trwania separacji.

Rozwód po niemiecku to długa i kosztowna procedura. Trwa co najmniej 6-8 miesięcy, a jego koszt ustalany jest na podstawie dochodów małżonków. W praktyce rozwód kosztuje 1-3 tys. euro.

Gdzie można pracować po ślubie z Niemcem? Niezwłocznie po zarejestrowaniu małżeństwa i uzyskaniu zezwolenia na pobyt cudzoziemiec otrzymuje bezterminowe prawo do zatrudnienia. W rzeczywistości praca jest możliwa w dowolnej specjalności i w każdym przedsiębiorstwie, z wyjątkiem służby publicznej. Najważniejsza jest zgoda Federalnej Agencji Pracy (Arbeitsamt).

Drugi punkt to legalizacja szkolnictwa zawodowego. Na przykład tylko osoby posiadające dyplom lekarza potwierdzony w Niemczech mogą pracować jako lekarz w Niemczech. Podobne wymagania dotyczą innych specjalności wymagających wyższego wykształcenia.

Podsumowując powyższe, zauważamy, że małżeństwa mieszane, mimo trudności w zarejestrowaniu związku w Niemczech, nie są w tym kraju rzadkością: na początku 2019 r. w wyniku małżeństw mieszanych powstało 1,2 mln niemieckich par małżeńskich. Najczęściej obywatele Niemiec aranżują małżeństwa z Turkami – dzieje się tak w 17% przypadków małżeństw międzynarodowych. Dalej są Włosi i Austriacy. Jednak ani to, ani formalne przeszkody i osobliwości charakterystyczne dla niemieckiego ustawodawstwa nie powstrzymują naszych rodaków, którzy chcą zamieszkać w Niemczech.