Korzystne warunki pracy w każdym z krajów europejskich są nieuchronnie związane z poziomem jego rozwoju gospodarczego. Dlatego Niemcy staną się oczywiście najlepszym krajem dla migracji zarobkowej w UE. Warunki pracy w Niemczech w 2024 roku określone lokalnymi przepisami mają zapewnić sprawiedliwe uregulowanie prawnych stosunków pracy między pracodawcą a pracownikiem, z wyłączeniem dyskryminacji i naruszania gwarantowanych praw pracowniczych. Podstawowe zasady pracy różnią się w kolejności od tradycyjnych dla krajów postsowieckich.
Poszukiwanie pracy w Niemczech
Informatyzacja dotarła również na rynek pracy – większość niemieckich pracodawców rekrutuje pracowników online, przyjmując wyłącznie CV w formie elektronicznej i przeprowadzając rozmowy kwalifikacyjne przez Skype. Dotyczy to również obcokrajowców. Istnieje kilka najpopularniejszych kanałów wyszukiwania w Internecie:
- Bezpośrednio przez stronę potencjalnego pracodawcy – odpowiedni dla zaawansowanych poszukujących pracy, którzy posiadają znajomość języka, dobre kwalifikacje i zdecydowali się na stanowisko.
- Usługi wyszukiwania, takie jak Jobworld , Adzuna , Jobanzeigen , Jobscanner i tak dalej. Zbierają wszystkie informacje o pracy w „guernecie”.
- Giełdy online, takie jak Monster , Staufenbiel i tak dalej. Istnieje również szeroka sieć wyspecjalizowanych wymian, które wybierają personel w określonych obszarach. Jedną z zalet kanału jest możliwość opublikowania CV, stworzenia profilu.
- Z pomocą Arbeitsamtu (publiczna służba zatrudnienia). Strona internetowa agencji pomaga znaleźć pracę dla przedstawicieli popularnych dziedzin, takich jak medycyna, edukacja, specjalności pracy.
Umowa o pracę z niemieckim pracodawcą
Jak w każdym cywilizowanym kraju, stosunek pomiędzy pracownikiem a pracodawcą powstaje na podstawie umowy o pracę – Arbeitsvertrag. W tym kontekście należy od razu zauważyć, że umowa o pracę w tradycyjnym rozumieniu dla naszych rodaków zawierana jest wyłącznie z pracownikami. Oprócz nich są też pracownicy samodzielni – zalegalizowani freelancerzy, osoby wykonujące wolne zawody i tak dalej.
Umowa o pracę z pracownikiem jest ważna zgodnie z §611a niemieckiego kodeksu cywilnego (Bürgerliches Gesetzbuch, BGB). Zgodnie z nim umowa o pracę zobowiązuje pracownika do pozostawania w służbie pracodawcy, który z kolei może wydawać polecenia dotyczące treści, czasu i miejsca wykonywania funkcji pracy, ale jednocześnie jest zobowiązany do zapłaty za pracę specjalisty.
W tym kontekście umowę o pracę należy odróżnić od bezpłatnej umowy o pracę – Dienstvertrag, ponieważ ta pierwsza jest „zależna”, a Dienstvertrag zawiera się wyłącznie z samodzielnymi pracownikami. Rozważmy główne cechy umowy o pracę.
Pierwszą niespodzianką jest to, że niemiecki ustawodawca nie przewidział obowiązkowej formy pisemnej dla Arbeitsvertrag. Umowę o pracę można zawrzeć zarówno ustnie, jak i pisemnie – nie ponosi odpowiedzialności za odmowę wydania pisemnej wersji umowy dla pracodawcy niemieckiego. W rzeczywistości grafik pracy w Niemczech pozwala na znalezienie pracy poprzez zawarcie jedynie ustnej umowy z potencjalnym pracodawcą. Jednak w tym przypadku, zgodnie z §16 ustawy o zatrudnieniu w niepełnym wymiarze czasu pracy i na czas określony (Teilzeit und Befristungsgesetz, TzBfG), taką umowę należy traktować jako umowę na czas nieokreślony: umowę zawartą na czas określony musi być zawarta na piśmie.
Nawet w przypadku zawarcia umowy ustnej, zgodnie z §2 ustawy o dowodach podstawowych warunków zatrudnienia (Nachweisgesetz, NachwG) pracodawca jest zobowiązany do wydania pracownikowi w ciągu pierwszego miesiąca pracy pisemnego dokumentu potwierdzającego podstawowe warunki pracy: koniec i początek dnia pracy, podstawowe funkcje pracy, wynagrodzenie i tak dalej.
Prawo niemieckie nie przewiduje standardowego wzoru umowy o pracę na czas określony, jednak NachwG zawiera obowiązkowe warunki, jakie musi zawierać taka umowa.
Są to w szczególności szczegóły stron, czas rozpoczęcia i zakończenia stosunków pracy, miejsce pracy i funkcja pracy, harmonogram pracy i zapewnione urlopy, wynagrodzenie i tak dalej.
Istnieje kilka form umów o pracę na czas określony, których główną różnicą jest istnienie lub brak obiektywnego powodu ograniczenia czasu trwania umowy. Co do zasady taka umowa nie może być zawarta na okres dłuższy niż 2 lata z możliwością jej przedłużenia. Wyjątkiem jest przypadek powstania nowego przedsiębiorstwa – od dnia jego powstania dopuszczalne są umowy zawierane na okres 4 lat.
Każda z tych umów ma swoją własną charakterystykę dotyczącą możliwości przedłużenia, zatrudniania konkretnych pracowników, możliwości powiązania umowy z osiągnięciem określonych celów i tak dalej.
Rozwiązanie umowy o pracę
Każda strona stosunku pracy w Niemczech ma prawo do rozwiązania stosunku pracy. W przypadku umów o pracę na czas określony dzieje się to automatycznie pod koniec kadencji. Rozwiązanie umowy jest możliwe zarówno za porozumieniem stron, jak i jednostronnie, nawet przed zakończeniem umowy.
Zgodnie z §622 BGB, okres wypowiedzenia dla obu stron wynosi 4 tygodnie, do 15 lub do końca miesiąca – jest to okres, o którym należy powiadomić drugą stronę, pod warunkiem, że stosunek pracy trwa krócej niż dwa lata . Im dłużej trwa stosunek pracy, tym dłuższy okres, na który następuje zgłoszenie, niezależnie od specjalizacji.
Zgodnie z §623 BGB rozwiązanie umowy o pracę musi nastąpić w formie pisemnej – strony podpisują tzw. Aufhebungsvertrag. Co do zasady taka szczególna umowa określa warunki rozwiązania stosunku pracy: warunki wypowiedzenia, odszkodowanie, cechy. Konkretne warunki zależą od tego, kto zainicjował wypowiedzenie i jakie były przyczyny.
Jedną z konsekwencji podpisania Aufhebungsvertrag dla pracownika może być odmowa przyznania przez Arbeitsamt zasiłku dla bezrobotnych, motywowana tym, że osoba sama stworzyła warunki dla własnego bezrobocia.
Godziny pracy w Niemczech
Takiej koncepcji jak ogólnie przyjęty tydzień pracy nie ma w prawie niemieckim: Ustawa o czasie pracy (Arbeitszeitgesetz, ArbZG) reguluje jedynie maksymalny dzień pracy, który zgodnie z §3 ArbZG nie może przekraczać 8 godzin. Pod warunkiem przestrzegania ram określonych w artykule, dzień pracy może zostać przedłużony do 10 godzin. Ponadto § 7 ArbZG przewiduje warunki, na jakich dzień pracy można wydłużyć do ponad 10 godzin, np. do 12 godzin.
W praktyce większość Niemców ma dzień pracy, który trwa dłużej niż 8 godzin, nawet jeśli nie przewiduje tego umowa – Niemcy to ludzie pracowici, a czas pracy to efektywna jednostka ekonomiczna. Małe przetwarzanie zwykle nie stanowi problemu, ale za kilka godzin w tygodniu możesz już wymagać podwyżki. Z reguły odszkodowanie za nadgodziny przewiduje umowa o pracę.
Zgodnie z §4 ArbZG minimalna przerwa musi wynosić 30 minut w przypadku 8-godzinnego dnia pracy i co najmniej 45 minut w przypadku 9-godzinnego lub dłuższego dnia pracy. Odpoczynek można podzielić na 15-minutowe przerwy, nie wolno pracować dłużej niż 6 godzin bez przerwy.
Z reguły większość firm pracuje 5 dni w tygodniu, chociaż prawo dopuszcza sześciodniowy okres. Zatem zgodnie z §9 ArbZG zakaz pracy obowiązuje tylko w niedziele i święta, a nawet wtedy, z zastrzeżeniem warunków przewidzianych w §10 tej ustawy, zakaz taki można zignorować. Zgodnie z §5 ArbZG przerwy między zmianami muszą wynosić co najmniej 11 godzin. Mając to wszystko na uwadze, tydzień pracy w Niemczech trwa zwykle 40-43 godziny, choć pułap wynosi 48 godzin.
Szczególnej uwagi wymaga grafik pracy, który nie jest uregulowany prawem. Czyli standardowo w Niemczech dzień roboczy zaczyna się o godzinie 8.00, a kończy o godzinie 17.00. Taki harmonogram jest zwyczajowy dla urzędników, pracowników dużych przedsiębiorstw przemysłowych, urzędów socjalnych, przedstawicielstw firm.
Jednak wiele firm przechodzi na bardziej elastyczne tryby pracy, takie jak praca w niepełnym wymiarze godzin (Teilzeit), telepraca (Telearbeit), a nawet oszałamiające godziny pracy. W każdym przypadku godziny pracy muszą być odzwierciedlone w umowie o pracę lub przynajmniej uzgodnione z pracodawcą. Nawiasem mówiąc, nie ma zwyczaju spóźniania się do pracy w Niemczech: co czwarty pracodawca zwolnił z tego powodu przynajmniej jednego pracownika.
Pensje niemieckie
Polakowi pensje w Niemczech będą wydawać się wysokie. Wynagrodzenie jest sprawą czysto subiektywną i zależy od specjalizacji, kwalifikacji, doświadczenia, dyplomu, dziedziny działalności pracodawcy, regionu zamieszkania i wielu innych czynników. Aby być obiektywnym, będziemy opierać się na danych oficjalnych i statystycznych.
Tak więc płaca minimalna w Niemczech, zgodnie z ustawą o płacy minimalnej – Gesetz zur Regelung eines allgemeinen Mindestlohns (MiLoG), wynosi 8,85 € za godzinę, chociaż niektórzy pracodawcy mają prawo płacić mniej.
Według Eurostatu średni dochód z pracy samotnego Niemca bez podatków wynosi 33,4 tys. euro rocznie lub 2,78 tys. miesięcznie.
Oczywiście jest to tylko średnia dla kraju, a głównymi czynnikami kształtowania wynagrodzenia są dziedzina działalności i specjalizacja. Na przykład, bez podatków, średni roczny dochód z pracy wynosi:
- opieka zdrowotna – 79,5 tys. €;
- sektor finansowy – 65 tys. €;
- Sfera IT – 68 tys. €;
- edukacja – 45 tys. €;
- Zawody pracujące – 34 tys. €;
- handel – 33 tys. €.
Podatki i składki na ubezpieczenia społeczne
Rezydenci niemieccy, którzy pracują na podstawie umowy o pracę, płacą co najmniej 2 rodzaje podatków – podatek dochodowy od osób fizycznych (Einkommensteuer) i podatek solidarnościowy (Solidaritätszuschlag). Wierzący dobrowolnie płacą podatek kościelny – Kirchensteuer.
Tak więc podatek dochodowy od osób fizycznych w Niemczech jest pobierany według stawki progresywnej, zależnej od wysokości dochodu, co plasuje podatnika w jednej z pięciu stref dochodowych. Pierwsza strefa obejmuje tych, którzy zarabiają mniej niż 8 820 € – nie płacą podatku. W piątej strefie ci, którzy zarobili ponad 256 tys. euro. Przebieg między minimalną a maksymalną stawką podatku dochodowego od osób fizycznych wynosi 14-45%.
Pobór solidarności wynosi 5,5%, ale nie z wynagrodzenia, ale z kwoty zapłaconego podatku dochodowego od osób fizycznych. Agentem podatkowym pracownika jest pracodawca.
Składki na ubezpieczenie społeczne płaci się solidarnie, w zależności od wysokości wynagrodzenia: częściowo przez pracownika, częściowo przez pracodawcę – po 20%. Większość zebranych środków przekazywana jest do funduszu emerytalnego i kasy chorych.
Aby uzyskać więcej informacji na temat opodatkowania, zalecamy zapoznanie się z publikacją „ Podatki w Niemczech ”.
Urlop, dekret, zwolnienie chorobowe
Zgodnie z § 3 ustawy o minimalnym urlopie pracy (Mindesturlaubsgesetz für Arbeitnehmer, BUrlG) każdy pracownik musi mieć urlop w wymiarze co najmniej 24 dni roboczych w roku. Dni pracy w tym kontekście to wszystkie dni, które nie są świętami i niedzielami. Wszystko to sprawia, że tak naprawdę urlop w Niemczech, jeśli nie zostanie przerwany świętami, będzie trwał co najmniej 28 dni, wliczając w to niedziele. Zgodnie z §4 urlop ten przysługuje każdemu, kto przepracował więcej niż sześć miesięcy.
Obowiązujące w wielu sektorach gospodarki porozumienia taryfowe mogą przewidywać inny czas trwania urlopu. Na przykład w służbie publicznej liczba dni urlopu w Niemczech może wynosić 26-30 dni. Jest to około 30 dni roboczych, więc 40 dni rzeczywistego urlopu w Niemczech nie należy do rzadkości. Ponieważ prawo pozwala na dzielenie urlopów, Niemcy wolą wziąć kilka tygodniowych lub dwutygodniowych urlopów.
Oprócz płatnego urlopu pracownicy w Niemczech mogą również ubiegać się o świadczenia z tytułu zwolnienia chorobowego, co gwarantuje ustawa o kontynuacji wypłat (Entgeltfortzahlungsgesetz, EntgFG).
Paragraf 3 EntgFG zobowiązuje pracodawcę do utrzymania pełnego wynagrodzenia chorego pracownika przez 6 tygodni kalendarzowych.
Po upływie tych terminów o odszkodowanie można ubiegać się tylko wtedy, gdy pracownik jest ubezpieczony w publicznym lub prywatnym towarzystwie ubezpieczeń zdrowotnych. Na przykład skarb państwa w tym przypadku wypłaca 70% wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy.
Ważne jest, aby powiadomić pracodawcę na czas o swojej chorobie: jeśli choroba trwa dłużej niż 3 dni, czwarty pracownik musi przedstawić zaświadczenie lekarskie. Zasada ta dotyczy również cudzoziemców pracujących na wizie.
Wsparcie państwa można również uzyskać, jeśli dziecko wychowuje młoda rodzina. Główne świadczenia w tym przypadku to urlop macierzyński i zasiłek wychowawczy. Tym samym rodzice wychowujący noworodka mają prawo do trzech lat urlopu macierzyńskiego, podczas którego zachowają pracę bez zwolnienia.
Co ciekawe, prawo do urlopu macierzyńskiego mają nie tylko oboje rodzice, ale także dziadkowie, jeśli ich małoletnie dzieci nagle urodzą dziecko.
Każdy, kto nie pracuje, opiekując się małym dzieckiem, może kwalifikować się do państwowego zasiłku wychowawczego, który wynosi dwie trzecie poprzedniego dochodu, ale nie mniej niż 300 i nie więcej niż 1,8 tys. euro. Jego wypłata odbywa się przez cały rok, aw przypadku orzeczenia obojga rodziców – w ciągu 14 miesięcy. Zasiłek minimalny wypłacany jest nawet tym, którzy nie pracowali dzień przed urodzeniem dziecka.
Praca w niepełnym wymiarze godzin w Niemczech
Praca łączona w Niemczech zyskuje coraz większą popularność. Można powiedzieć, że to prawdziwy boom na pracę w niepełnym wymiarze godzin w Niemczech. Według statystyk od 1991 r. liczba zarabiających Niemców wzrosła z 700 tys. do 2 mln osób. Kolejne pół miliona osób pracuje w niepełnym wymiarze godzin jako prywatny przedsiębiorca.
Najpopularniejszą formą pracy w niepełnym wymiarze godzin jest tzw. Mini-Job : ta forma zatrudnienia wiąże się z dochodem do 450 € miesięcznie, co nie tylko nie podlega podatkom i składkom od pracownika, ale również wymaga tylko podstawowa rejestracja.
W przypadku pracy w niepełnym wymiarze czasu ważne jest zarówno zezwolenie stanowe, jak i zezwolenie na pracę w niepełnym wymiarze godzin od działu finansowego i pracodawcy. Jeśli chodzi o tego ostatniego, jego interesy w tym przypadku są chronione – praca w niepełnym wymiarze godzin nie powinna naruszać priorytetowych interesów zawodowych. Mówiąc najprościej, prawo zabrania pracy w niepełnym wymiarze godzin w konkurencyjnej firmie, jeśli wykluczałoby to czas na odpoczynek, a w innych przypadkach, jeśli byłoby to sprzeczne z interesem głównego pracodawcy.
Przeciętny tydzień pracy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze godzin wynosi 52 godziny. Najczęściej pracownicy na część etatu pracują w niepełnym wymiarze godzin w handlu detalicznym, firmach sprzątających, organizacjach społecznych, sektorze usługowym, firmach logistycznych i marketingowych, na poczcie, w domach opieki.
Osobno warto zwrócić uwagę na specyfikę pracy w niepełnym wymiarze godzin dla cudzoziemców w Niemczech. Tak więc w przypadku legalnej pracy w niepełnym wymiarze godzin każdy, kto pracuje w Niemczech z zezwoleniem, musi uzyskać dodatkowe zezwolenie od Arbeitsamtu. Przy spełnieniu powyższych wymagań problemy z uzyskaniem pozwolenia nie pojawiają się, o ile praca dodatkowa mieści się w tej samej kategorii zawodu, co praca główna.
Zwolnienie
Zerwanie umowy o pracę na wniosek jednej ze stron nazywamy zwolnieniem, a więc w terminologii niemieckiej można zwolnić nie tylko pracownika, ale i pracodawcę – jako jednostronną odmowę współpracy ze strony pracownika. Tak więc pracownik w Niemczech nie ma prawa nie zostać zwolnionym, jeśli sobie tego życzy, nawet przed zakończeniem umowy o pracę.
W przypadku zwolnienia z inicjatywy pracodawcy jest to trudniejsze: jest on zobowiązany do uzasadnienia przyczyny zwolnienia na piśmie, dając pracownikowi czas na naprawienie sytuacji w przypadku roszczenia. Jeśli firma (zatrudniająca więcej niż 10 pracowników) jest objęta Kündigungsschutzgesetz (KSchG), zwolnienie jest niemożliwe bez uzasadnienia społecznego.
Aby uzasadnić zwolnienie, pracodawca musi udowodnić, że zwolnienie jest związane z osobowością (długotrwała choroba, niekompetencja) lub zachowaniem (nieobecność, spóźnienia) pracownika lub z trudnościami ekonomicznymi. Takie zwolnienie jest możliwe tylko wtedy, gdy niemożliwe jest zastosowanie łagodniejszych środków. Należy pamiętać, że zasady te nie dotyczą przypadków winy pracownika: pijaństwo, kradzież, bójka, nieuprawnione opuszczenie miejsca pracy są karane zwolnieniem w ciągu jednego dnia.
Ważna kwestia: termin przedawnienia w przypadku nielegalnych zwolnień wynosi tylko 3 tygodnie – w tym czasie nielegalne zwolnienie można zaskarżyć w sądzie. Kolejna ważna kwestia: pracodawca nie jest zobowiązany do wypłaty pracownikowi odszkodowania – taki obowiązek może powstać tylko wtedy, gdy zwolnienie zostanie uznane za niezgodne z prawem.
Jak być może zauważyliśmy, godziny pracy w Niemczech mogą różnić się od warunków pracy polskich pracodawców. Niemieckie prawo pracy stwarza uczciwe warunki dla obu stron stosunków pracy, w pełni chroniąc zarówno prawa pracowników, jak i pracodawców. Ustawodawca, wyróżniający się podejściem liberalnym, uregulował podstawowe miary stosunków pracy, pozostawiając pracownikowi i pracodawcy możliwość dogodnych dla siebie negocjacji.
